Występowanie i przyczyny
Zaćma jest schorzeniem, które związane jest z wiekiem i zwykle występuje u osób starszych. Zdarzają się jednak przypadki zaćmy u osób młodszych, przed 50 rokiem życia. Jest to dość częste schorzenie – w Stanach Zjednoczonych stwierdzono zaćmę u 17% populacji po 40 roku życia.
U osób cierpiących na schorzenia ogólne, takie jak cukrzyca, hipercholesterolemia czy schorzenia reumatyczne zaćma występuje wcześniej niż w ogóle populacji, nierzadko chorują osoby bardzo młode. Zaćma może być skutkiem przewlekłego przyjmowania leków, przede wszystkim preparatów sterydowych.
Objawy
Podstawowym objawem zaćmy jest stopniowe pogarszanie się ostrości wzroku. Pacjenci mają trudności z czytaniem oraz rozpoznawaniem twarzy, numerów autobusów i oceną odległości. Częstą skargą jest olśnienie, na przykład przy nocnej jeździe samochodem. Przy niektórych typach zaćmy (zaćma jądrowa) może zdarzyć się, że pacjent przestaje potrzebować korekcji okularowej do czytania. Ten „pozytywny” efekt zaćmy nie trwa długo – w miarę postępu choroby widzenie się pogarsza.
Badanie
Zaćmę bez problemu rozpozna każdy lekarz okulista. Badanie wykonuje się po rozszerzeniu źrenicy pacjenta, w lampie szczelinowej, czyli w mikroskopie. W czasie badania ocenia się również dno oka – jeżeli jest to możliwe. Nierzadko w starszym wieku zaćmie towarzyszą także inne schorzenia, takie jak zwyrodnienie plamki żółtej (AMD), które pogarszają rokowanie co do poprawy widzenia.
Leczenie zaćmy
Zaćmę można leczyć tylko operacyjnie. Stosowanie leków miejscowych – kropli, które teoretycznie mają hamować postęp choroby, nie jest skuteczne.
Współcześnie leczenie operacyjne zaćmy jest jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów w medycynie. Efekty leczenia są dobre i w większości wypadków zabieg taki można uznać za rutynowy. Powikłania zdarzają się rzadko i zwykle doświadczony chirurg-okulista jest na nie przygotowany.
Zabieg operacyjny polega na usunięciu zmętniałej soczewki i wszczepieniu w jej miejsce implantu z tworzywa sztucznego. Rozbicie i usunięcie zaćmy wykonywane jest za pomocą ultradźwięków, przez cięcie w rogówce o średnicy 2-3 mm. Przez to samo cięcie wykonywana jest implantacja sztucznej soczewki za pomocą indżektora przypominającego strzykawkę.
Dobór soczewki
Przed wykonaniem zabiegu operacyjnego zaćmy konieczne jest wykonanie biometrii, czyli doboru mocy sztucznej soczewki, która zostanie wszczepiona do oka pacjenta. Istnieje wiele typów sztucznych soczewek, które mogą zostać dobrane dla pacjenta:
- Soczewki jednoogniskowe – najczęściej wszczepiane sztuczne soczewki, które umożliwiają ostre widzenie na jedną odległość. Najczęściej moc implantu dobiera się tak, aby pacjent widział dobrze na odległość, natomiast do czytania używał okularów. Rzadziej, zwłaszcza u pacjentów krótkowzrocznych, dobiera się moc implantu tak, aby pacjent mógł wygodnie czytać bez okularów. W takiej sytuacji jednak konieczne są okulary do patrzenia na odległość.
- Soczewki z wzmocnioną głębią ogniskowania (EDOF – Enhanced Depth of Focus) – pozwalają na dobre widzenie na odległość oraz odległości pośrednie, np. w pomieszczeniach. Do czytania na bliska odległość konieczne są jednak okulary.
- Soczewki wieloogniskowe – implanty takie umożliwiają wyraźne widzenie na każdą odległość, podobnie jak okulary progresywne.
- Soczewki toryczne – implanty te umożliwiają dodatkowo korekcją astygmatyzmu, mogą być jednoogniskowe lub wieloogniskowe.
Dobór odpowiedniej soczewki jest istotny dla późniejszego komfortu życia pacjenta. Pacjent w rozmowie z lekarzem-okulistą kwalifikującym do zabiegu operacji zaćmy powinien określić swoje oczekiwania co do zabiegu operacyjnego. Lekarz z kolei poinformuje pacjenta o zaletach i wadach każdego typu soczewki. Decyzję o wyborze odpowiedniej soczewki podejmuje wspólnie pacjent i lekarz.